Tijdens je slaap herstelt je lichaam zich van de inspanningen van de voorbije dag. Maar dat wil niet zeggen dat alles stilvalt. Je hart, longen en veel andere functies blijven gewoon doorgaan. En ook je hersenen blijven ’s nachts actief. Als je slaapt, krijgt je brein geen nieuwe prikkels. En dat geeft het de gelegenheid om andere belangrijke taken te verrichten. Zoals de ervaringen en emoties verwerken die je de voorbije dag hebt meegemaakt.
Een nacht niet slapen tast je rijvaardigheid aan
prof. dr. Maarten Van Den Bossche
“Tijdens je slaap wordt die informatie verplaatst tussen je kortetermijngeheugen en de langetermijnopslag in je hersenen”, vertelt prof. dr. Maarten Van Den Bossche, specialist in slaap-waakstoornissen bij UZ Leuven. “Overdag gaat dat niet omdat het de werking van je brein te veel zou verstoren. Het verklaart waarom mensen zich dingen veel beter herinneren na een nachtje slapen.”
Suf en humeurig
De conclusie is duidelijk: slapen is essentieel voor je welzijn. Anders krijgen je hersenen niet de kans om informatie goed op te slaan. Slecht slapen tast niet enkel je geheugen aan, maar ook je probleemoplossend vermogen. En dat is nog maar een van de gevolgen van slaaptekort. Veel van de symptomen kennen we allemaal. Tenslotte heeft iedereen wel eens een minder goeie nacht. Dan voel je je de volgende dag suf, ben je slecht gehumeurd, kun je minder empathie opbrengen en heb je moeite om je te concentreren.
Die vermoeidheid is trouwens niet zonder gevaar. Bijvoorbeeld bij verkeersongelukken speelt vermoeidheid vaak een rol. “Uit onderzoek blijkt dat een nacht niet slapen je rijvaardigheid evenveel aantast als 0,8 promille alcohol in het bloed. Als je na een feestje pas ’s morgens naar huis gaat, dan heeft dat dus een grote invloed. Ook als je geen alcohol hebt gedronken.”
Enkele slaapcijfers
Depressie en dementie
De wetenschap focust zich de laatste jaren steeds meer op de link tussen slaaptekort en bepaalde aandoeningen. Slecht slapen en depressie kunnen elkaar bijvoorbeeld versterken. En er is waarschijnlijk ook een verband tussen slapen en dementie of de ziekte van Alzheimer. Een van de theorieën daarover gaat over het zogenaamde glymfatisch systeem in ons brein. Tijdens de diepe slaap verwijdert ons lichaam bepaalde afvalstoffen uit de hersenen. Sommige cellen krimpen, zodat het hersenvocht ertussen makkelijker kan stromen. Vooral kleverige eiwitten worden op die manier tijdens je slaap weggespoeld. En dus ook het eiwit amyloïde, dat zich opstapelt bij mensen met alzheimer.
“Er is een studie gedaan bij gezonde jonge volwassenen. De onderzoekers vergeleken een nacht gezonde slaap met een slapeloze nacht. Al na één slapeloze nacht was er een opstapeling van amyloïde zichtbaar op de scan, in dezelfde hersengebieden als bij patiënten met alzheimer. Het is dus zeker plausibel dat er een verband is. We onderzoeken nu hoe we dat glymfatisch systeem kunnen verbeteren, bijvoorbeeld via akoestische stimulatie. We registreren wanneer mensen in diepe slaap komen en geven dan een geluidsprikkel met een lage decibel. Daar word je niet wakker van, maar het stimuleert wel de hersengolven.”
Voor alle duidelijkheid: het staat nog lang niet vast dat je een grotere kans hebt op dementie of alzheimer als je te weinig slaapt. Het omgekeerde is ook mogelijk: misschien zorgen de vroege veranderingen in je hersenen bij de ziekte van alzheimer dat je minder goed slaapt. “Maar we zien wel dat mensen die al cognitieve problemen hebben en daarbovenop te weinig diepe slaap krijgen, het slechter doen dan anderen die beter slapen.”
Prikkel je brein
En dat is precies de uitdaging voor oudere mensen. Ouder worden heeft onvermijdelijk een impact op de hersenen en onze slaap: we slapen minder en oppervlakkiger. Ook het mechanisme dat onze dag-nachtcyclus regelt, begint te slabakken. Daarom is het des te belangrijker om ook op latere leeftijd actief te blijven en je hersenen te prikkelen, want daardoor slaap je beter. Net zoals je een goede en regelmatige slaaphygiëne moet aanhouden.
Slaaptekort heeft overigens ook andere fysieke gevolgen, onder meer voor je hart- en bloedvaten, immuunsysteem en metabolisme. Als je te weinig slaapt, heb je de neiging om de volgende dag meer calorieën te verbruiken en minder gezond te eten. Moet je je dan zorgen maken als je eens slecht slaapt? Professor Van Den Bossche stelt gerust: “Tijdelijke slapeloosheid is perfect normaal. Het kan je overkomen als je stress hebt of in een rouwperiode zit. Meestal duurt het niet lang. Merk je dat het toch niet betert? Ga dan even langs bij je huisarts.”
(Tekst: Ruben Nollet)
