Patiënten met acute leukemie of bepaalde kankers worden behandeld met intensieve chemotherapie, waardoor ze neutropeen kunnen worden. Dat wil zeggen dat de patiënt te weinig witte bloedcellen heeft en bijgevolg minder beschermd is tegen infecties. Een kleine infectie kan dan op korte tijd zelfs levensgevaarlijk worden.
Koorts is vaak het eerste symptoom van zo’n ernstige infectie. Bij neutropene koorts wordt dan ook zo snel mogelijk een krachtig en breed werkend antibioticum gestart. Dat antibioticum wordt nu lange tijd gegeven: minstens 7 dagen of langer tot de witte bloedcellen volledig gerecupereerd zijn. Toch wordt neutropene koorts slechts in 20 tot 30 procent van de gevallen effectief door een infectie veroorzaakt. De overige patiënten krijgen onterecht een antibioticabehandeling: die is bedoeld om hen te beschermen, maar brengt ook nevenwerkingen met zich mee. Bovendien kan langdurig antibioticagebruik ernstige gevolgen hebben.
Verschil in aanpak
UZ Leuven en het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam hanteerden de voorbije jaren een verschillende aanpak van neutropene koorts. In Leuven krijgen patiënten een breed werkend antibioticum toegediend tot alle witte bloedcellen weer hersteld zijn; in Rotterdam wordt de patiënt na 72 uur geëvalueerd en wordt de antibiotica mogelijk gestopt als er geen infectiefocus gevonden wordt. De onderzoekers wilden beide methodes analyseren en bekijken of ze even veilig zijn.
De studie toonde aan dat de ingekorte antibioticabehandeling hetzelfde effect had als de langere methode. In beide patiëntengroepen was er geen significant verschil in aantal patiënten die een bloedinfectie ontwikkelden, intensieve zorgen nodig hadden of overleden.
Dit onderzoek toont aan dat het veilig kan zijn om het breed werkende antibioticum in bepaalde gevallen sneller te kunnen stoppen, zelfs als er nog koorts is.Dr. Toine Mercier, assistent hematologie
Dr. Toine Mercier, assistent hematologie in UZ Leuven: “Dit onderzoek toont aan dat het veilig kan zijn om het breed werkende antibioticum in bepaalde gevallen sneller te kunnen stoppen, zelfs als er nog koorts is. Dat is een argument om in grotere studies de twee behandelingsmogelijkheden op een betrouwbare manier verder te gaan vergelijken. Grote gerandomiseerde studies zijn enorm tijds- en arbeidsintensief, maar noodzakelijk om voldoende bewijs te verzamelen.”
Vervolgstudie met Vlaamse universitaire ziekenhuizen
In een eerste volgende stap zet UZ Leuven samen met UZ Gent, UZ Antwerpen, UZ Brussel en enkele kleinere ziekenhuizen een multicentrische studie op om het effect van een ingekorte antibioticabehandeling in kaart te brengen. Patiënten die neutropene koorts ontwikkelen, maar bij wie geen infectie wordt vastgesteld, worden daarbij opgedeeld in twee groepen. De ene groep krijgt drie dagen lang een breed werkend antibiotica, de andere groep wordt met antibiotica behandeld tot ze zeker koortsvrij zijn.
Als blijkt dat in de juist geselecteerde patiëntengroepen de kortere antibioticaduur even veilig is, kan dat een signaal zijn om de huidige Europese en Amerikaanse richtlijnen te herzien. Als de aanpak op internationaal niveau kan aangepast worden, zal het antibioticagebruik wereldwijd kunnen verminderen.Prof. dr. Johan Maertens, hematoloog
Met de studies hopen de onderzoekers extra bewijsmateriaal te verzamelen een belangrijke bijdrage te leveren aan het wereldwijde probleem van overmatig antibioticagebruik. Prof. dr. Johan Maertens, hematoloog in UZ Leuven: “Als blijkt dat in de juist geselecteerde patiëntengroepen de kortere antibioticaduur even veilig is, kan dat een signaal zijn om de huidige Europese en Amerikaanse richtlijnen te herzien. Als de aanpak op internationaal niveau kan aangepast worden, zal het antibioticagebruik wereldwijd kunnen verminderen en zetten we een nieuwe stap in de strijd tegen de opmars van multiresistente kiemen. Alleen door samen dezelfde kant uit te kijken, kunnen we deze wereldwijde dreiging aanpakken.”
Wereldwijde dreiging van antibioticaresistentie
Waarom is overmatig antibioticagebruik wereldwijd zo’n groot probleem? “Door het langdurig gebruik van breed werkende antibiotica kan het risico op gevaarlijke darminfecties vergroten en kan het microbioom van de darm aangetast worden”, zegt dr. Alexander Schauwvlieghe, die als UZ Leuven-onderzoeker meewerkte aan de studie en als staflid aan het UZ Gent nu ook betrokken is bij vervolgonderzoek. “Daarnaast kan veelvuldig antibioticagebruik ervoor zorgen dat bepaalde bacteriën na een tijdje niet meer gevoelig zijn voor de werking van een of meerdere types antibiotica. Dat wil zeggen dat de bacteriën zichzelf hebben leren beschermen tegen onze antibiotica. Die antibioticaresistentie heeft als gevolg dat infecties die normaal gezien makkelijk te bestrijden zijn, toch tot ernstige ziektes kunnen leiden. Dat moeten we zoveel mogelijk vermijden in de toekomst.”