De ziekte van Crohn is samen met colitis ulcerosa de meest voorkomende chronische inflammatoire darmaandoening. Prof. dr. Séverine Vermeire: “Er is een sterke link tussen onze westerse levensstijl en de frequentie van de ziekte. Dat verklaart waarom de ziekte van Crohn na de Tweede Wereldoorlog sterk is beginnen stijgen. Drie op de honderd mensen krijgen er momenteel mee te maken; het gaat dus allang niet meer om een zeldzame ziekte.”
“Het aantal nieuwe gevallen stijgt de laatste jaren niet meer zo snel, maar de leeftijd waarop de aandoening zich voor het eerst manifesteert, wordt wel alsmaar lager. Vroeger was dat vijftien à vijfentwintig jaar. Tegenwoordig zijn kinderen van tien jaar of jonger geen uitzondering meer.”
Aangetaste levenskwaliteit
“De aandoening is weliswaar niet dodelijk, maar heeft een zware impact op de levenskwaliteit. Veel patiënten hebben last van ernstige vormen van bloederige diarree en stoelgangincontinentie. Om de ontstekingen weg te nemen, moeten ze vaak medicatie nemen die ernstige bijwerkingen kan hebben.”
“Bovendien zijn vaak operaties nodig waarbij delen van de dunne of dikke darm of beide worden weggenomen, en waarbij het nodig is om een stoma te plaatsen. Een enkele keer gaan we zelfs over tot een dunnedarmtransplantatie.”
Als we de onderliggende defecten kunnen elimineren of corrigeren, zijn we de ontsteking te slim af
prof. dr. Séverine Vermeire
Onderliggende defecten
“Hoewel we nog altijd geen goed zicht hebben op de oorzaak van de ziekte, begrijpen we ondertussen al beter waar een en ander misloopt. Zo is in vele gevallen de barrièrefunctie van de darm gestoord, waardoor het darmoppervlak ook bacteriën doorlaat, wat niet zou mogen. Het is ook mogelijk dat de epitheelcellen en de immuuncellen in de darm niet correct reageren op de aanwezige flora.
Er is ook aangetoond dat de samenstelling van de darmflora of een verstoorde herkenning van de bacteriën ontstekingen uitlokt. Een ander defect kan te maken hebben met de autofagie, het mechanisme waarbij overbodige celcomponenten worden afgebroken. Een patiënt kan een of meer van zulke defecten vertonen. Als we die gericht kunnen elimineren of corrigeren, zijn we de ontsteking en de daarmee gepaard gaande symptomen te slim af.”
Persoonlijk profiel
“Daarom starten we nu met een onderzoek waarbij we bij patiënten een aantal belangrijke parameters van de darmfunctie gaan bijhouden. Op die manier maken we voor elke patiënt een persoonlijk profiel aan. Tegelijk is het voor ons een schat aan informatie omdat we met de databank nog beter kunnen vaststellen met welke defecten de ziekte van Crohn gelinkt is. We noteren dus ook parameters waarvan we nu nog niet met zekerheid weten of ze rechtstreeks met de aandoening te maken hebben.”
We zullen preventief te werk gaan: in plaats van een infectie af te wachten, pakken we de onderliggende defecten aanprof. dr. Séverine Vermeire
“Die systematische registratie vormt het eerste deel van het onderzoek en zal ongeveer drie jaar in beslag nemen. Daarna start het tweede deel: een pilootstudie bij vijftig patiënten die we op maat gaan behandelen. Dat betekent dat we preventief te werk zullen gaan: in plaats van een infectie af te wachten, pakken we de onderliggende defecten aan. Is er bijvoorbeeld sprake van een gestoorde barrièrefunctie, dan gaan we die proberen te herstellen. Een patiënt bij wie het proces van autofagie verstoord is, krijgt medicatie om dat probleem te verhelpen, en patiënten met een extreem verstoorde darmflora kunnen misschien baat hebben bij een stoelgangtransplantatie, naast medicatie.”
“Daarbij hoeven er geen nieuwe geneesmiddelen te worden ontwikkeld. Om de onderliggende problemen te behandelen, bestaat nu al goedgekeurde en beproefde medicatie. Het betreft dus een veilige studie. Natuurlijk weten we nu nog niet wat de impact is van de diverse onderliggende defecten op het ontstaan van ontstekingen en op de ernst ervan. Allicht zijn sommige defecten doorslaggevender dan andere. Dat zal uit deze tweede fase van de studie moeten blijken.”
Doorbraak
“Deze shift in aanpak – niet langer de ontsteking bestrijden, maar haar eerder vermijden door in te grijpen op het onderliggende probleem – kan een belangrijke doorbraak in de behandeling van crohn betekenen. Het is bovendien klinisch translationeel en puur klinisch onderzoek, wat de patiëntenzorg snel ten goede komt, zonder een langdurig voortraject via fundamenteel onderzoek.”