Het uitstrijkje: levensbelangrijk

Weg met gêne

Een uitstrijkje laten nemen staat bij veel vrouwen niet hoog aangeschreven. Open en bloot, op een ongemakkelijke stoel en met een arts die je vagina bestudeert: veel vrouwen haken af bij dat scenario. “Heel begrijpelijk”, zegt prof. dr. Dirk Timmerman, diensthoofd gynaecologie-verloskunde in UZ Leuven. “Toch is het belangrijk dat je die drempel overwint en je de test niet jarenlang voor je uitschuift. Het onderzoek heeft echt zijn nut bewezen: daardoor kunnen we bij veel vrouwen baarmoederhalskanker voorkomen.”

Het uitstrijkje dient dus niet om de kanker op te sporen, maar wel te voorkomen. Bij het onderzoek wordt de schede voorzichtig geopend met een speculum, een instrumentje uit metaal of plastic, zodat de arts de baarmoederhals kan zien. Vervolgens worden met een fijn borsteltje cellen afgenomen, die het labo controleert op afwijkingen. 

Humaan papillomavirus

Het humaan papillomavirus, kortweg HPV, is meestal de boosdoener voor baarmoederhalskanker. Het virus komt veel voor en is seksueel overdraagbaar. Hoe meer seksuele partners, hoe meer kans dus op een HPV­besmetting en op baarmoederhalskanker. Studies wijzen uit dat tot 70 procent van de seksueel actieve bevolking ooit HPV krijgt, maar dat is geen reden tot paniek. 

“Elke seksueel actieve vrouw tussen 25 en 65 jaar laat zich bij voorkeur om de drie jaar onderzoeken. Alleen als er afwijkende cellen zijn, volgen we je veiligheidshalve sneller op. Meteen ongerust zijn hoeft niet: niet alle afwijkende cellen zijn kwaadaardig. In heel wat gevallen overwint het lichaam het virus zelf. Alleen bij cellen die zich sneller neigen te ontwikkelen, gaan we wel over tot behandeling. Want die zouden op termijn kunnen evolueren naar een beginnende kanker.”

“Bezorgde ouders willen geregeld een afspraak voor hun tienerdochter die een eerste partner heeft, maar dat is niet nodig. Afwijkende cellen komen inderdaad vaak voor kort na de eerste seksuele contacten, maar in veel gevallen kan het lichaam die zelf de baas. Te vroeg screenen, leidt tot onnodige angst en nutteloze behandelingen.”

Vaccinatie

Tussen 12 en 18 jaar krijgen veel meisjes – en nu ook vaak jongens – op school een vaccin tegen baarmoederhalskanker. “Er zijn meer dan 100 verschillende types HPV, waaronder enkele hoogrisicotypes. Op dit moment word je als jongere gevaccineerd tegen negen types van HPV en ben je voor 90 procent beschermd tegen de risicotypes. 

Het is een groot misverstand dat het uitstrijkje na inenting overbodig is, want je bent nooit volledig veilig voor het virus. Als je lichaam HPV niet zelf kan bestrijden, kunnen afwijkende cellen op lange termijn leiden tot baarmoederhalskanker. “In het begin­stadium is baarmoederhalskanker perfect aan te pakken, maar als de ziekte zich verspreidt naar de omliggende organen, is ze lastig te behandelen.”

Je goed laten opvolgen is dus de boodschap. Een uitstrijkje om de drie jaar is volledig gratis, kost je amper tijd en is vrijwel pijnloos. 

Baarmoederhalskanker in opmars

Op het internet circuleren ook zelfafnametests, maar die zijn niet even betrouwbaar als het uitstrijkje. “Onderschat het belang van de screening niet: het uitstrijkje kan een hemelsbreed verschil maken. Baarmoederhalskanker is enorm in opmars. In 2018 kregen ongeveer 570.000 vrouwen wereldwijd baarmoedershalskanker, 311.000 van hen stierven eraan. Meer dan de helft dus.” 

“In ons land stellen we jaarlijks zo’n 640 nieuwe baarmoederhalskankers vast en sterven gemiddeld 235 vrouwen. Dat is nog altijd meer dan een op drie. Mocht er geen screening zijn, dan zouden we jaarlijks duizenden baarmoedershalskankers vaststellen. Helaas zien we nog geregeld vrouwen met sterk gevorderde baarmoederhalskanker. Vaak lieten ze amper of geen screening doen. Regelmatig een uitstrijkje inplannen, kan dus je leven redden.”  

(Tekst: Evelien Heeren)