Zelfkatheterisatie

Clean Intermittent Self Catheterization (CISC)
Zelf urine uit de blaas verwijderen met een fijne katheter via het plaskanaal, ook wel zelfsondage genoemd.

Afspraken

Urologie

Wie leert zich katheteriseren?

Zelfkatheterisatie kan aangeleerd worden op alle leeftijden. De voornaamste redenen zijn:

  • Onvolledige lediging van de blaas (veroorzaakt infecties)
  • Te hoge druk in de blaas (kan nierschade veroorzaken)
  • Ongecontroleerd urineverlies

Sommige patiënten moeten zich tijdelijk katheteriseren, anderen voor de rest van hun leven.

Voordelen van zelfkatheterisatie

Belangrijk bij het aanleren en volhouden van zelfkatheterisatie is dat u gemotiveerd bent. Motivatie is belangrijk voor uw therapietrouw.

Zelfkatheterisatie levert u enkele onmiskenbare voordelen op:

  • Het bevordert de controle over uw plasgedrag, en daardoor ook uw zelfredzaamheid en vrijheid.
  • Hogere urinewegen worden gespaard van verhoogde druk, waardoor u een goede nierfunctie behoudt.
  • De kans op urineweginfecties vermindert, omdat resturine in de blaas wordt voorkomen.
  • U kunt een normaal seksleven behouden, wat niet het geval is met een verblijfskatheter.

Praktische tips en voorbeelden

In deze brochures vindt u voor zowel vrouwen als mannen praktische tips over hygiëne, houding en het inbrengen en verwijderen van de katheter.

U vindt er ook enkele schematische voorbeelden voor zelfkatheterisatie afhankelijk van het aantal en/of spontaan plassen al dan niet meer mogelijk is.

Controle, opvolging en mogelijke problemen

Als alles normaal verloopt, komt u best jaarlijks op controle bij uw behandelende arts.

Symptomen urineweginfectie

Wees altijd alert voor een infectie. 

  • Koorts
  • Onwel gevoel
  • Meer aandrang om te plassen
  • Branderig gevoel of pijn bij het plassen
  • Pijn ter hoogte van de nieren of onderbuik
  • Incontinentie of verergering van de incontinentie

Wanneer moet u een arts verwittigen?

  • Bij enorme pijn tijdens of na het katheteriseren.
  • Wanneer katheteriseren steeds moeilijker gaat.
  • Bloeding / bloed bij het katheteriseren
  • Onverklaarbare koorts
  • Slecht ruikende urine

Veelgestelde vragen

Het aantal keer per dag katheteriseren is afhankelijk van verschillende factoren:

  • Aard van uw aandoening
  • Uw vochtinname
  • Uw medicatie

Er zijn 2 vaste tijdstippen om te katheteriseren:

  1. Bij het opstaan
  2. Voor het slapengaan

Er zijn ook variabele tijdstippen die u kunt aanpassen volgens uw situatie.

Drink 1,5 tot 2 liter per dag gelijkmatig verdeeld over de dag.

  • 2 eenheden bij het ontbijt
  • 1 eenheid tussendoor
  • 2 eenheden bij het middagmaal
  • 1 eenheid tussendoor
  • 2 eenheden bij het avondmaal

Het volume van de blaas (urineren en katheteriseren samen of enkel katheterisatie als u niet kunt urineren) mag niet meer zijn dan 450 ml.

  • In het begin kost zelfkatheterisatie wat tijd. 
  • Naarmate u meer ervaren wordt, neemt het ongeveer evenveel tijd in als wanneer u normaal naar het toilet gaat.

Maximaal 5 katheters

  • Retentieblaas met een hoeveelheid resturine = of > dan 100 ml, als gevolg van een verworven of aangeboren medulair letsel.
  • Retentieblaas met een hoeveelheid resturine = of > dan 100 ml, bij een perifere neuropathie.
  • Paraplegie of paraparese, tetraplegie of tetraparese wanneer verergering van de incontinentie wordt vermeden door combinatie van parasympathicolytische geneesmiddelen en zelfkatheterisatie.
  • Urineretentie in afwezigheid van een apart neurologisch letsel: substitutieblaas, vergrotingsblaas.

Indien jonger dan 18 jaar, moet u niet voldoen aan de voorwaarde van minimaal 100 ml resturine.

Maximaal 8 katheters

  • Retentieblaas met een capaciteit niet hoger dan 300 ml.
  • Neurogene blaas onder de leeftijd van 18 jaar.

Het eerste voorschrift voor de bestelling van uw materiaal wordt voorgeschreven door de uroloog, revalidatiearts, neuroloog of kinderarts.

Voor de volgende voorschriften kunt u bij uw huisarts terecht.

Als u recht heeft op een terugbetaling krijgt u een attest mee voor een aanvraag tot vergoeding voor zelfkatheterisatie voor de adviserende arts van uw ziekenfonds. 

Na de goedkeuring van de adviserende arts van uw ziekenfonds ontvangt u een machtiging voor zelfkatheterisatie thuis. Dit formulier moet u meenemen naar de apotheek of laat u invullen bij levering aan huis. Hierop wordt uw verbruik op jaarbasis genoteerd.

De terugbetaling van de katheters gebeurt via een derdebetalersregeling: u hoeft normaal niets te betalen op voorhand.

Een lijst van de katheters die terugbetaald worden, kunt u vinden de website van het RIZIV.

Urine wordt geproduceerd door de nieren en gaat via de urineleiders of ureters naar de blaas, die dient als opslagplaats. De grootte en vorm van de urineblaas en het volume dat de blaas kan opslaan, verschillen van mens tot mens.

Een lege blaas is te vergelijken met een platte, lege ballon. Stilaan vult de blaas zich met urine en ziet er dan uit als een ronde ballon. Wanneer de blaas goed gevuld is, voelt u de drang om te plassen. De hersenen geven dan een signaal aan de sluitspier om zich te ontspannen en tegelijkertijd trekt de blaasspier samen, zodat de blaas zich ledigt.

Laatste aanpassing: 30 september 2025