Tandverlies is geen onvermijdelijk gevolg van ouder worden

De gerodontologie of geriatrische tandheelkunde verschilt in principe niet fundamenteel van de algemene tandheelkunde. “Eigenlijk is het eerstelijnsmondzorg, maar voor een bijzondere doelgroep”, legt professor Joke Duyck uit. “Het is in België dan ook geen afzonderlijke discipline of specialisatie. We hechten net heel veel belang aan de vervlechting van de eerstelijnszorg met de zorg in het ziekenhuis. Als tandarts in een universitair ziekenhuis proberen we vooral een adviserende en sensibiliserende functie op te nemen. Daarnaast kunnen tandartsen ook patiënten naar ons doorverwijzen voor behandelingen die beter in een ziekenhuis gebeuren of als ze echt met de handen in het haar zitten.” 

Meer en ernstigere tandproblemen

Oudere mensen hebben in grote lijnen dezelfde tandproblemen als jongere mensen, maar ze komen vaker voor en zijn meestal ernstiger. “Ze verliezen bijvoorbeeld vaker tanden. Een derde van de zorgafhankelijke ouderen heeft geen tanden meer. Ze hebben vaker en meer gaatjes, tandvleesontstekingen en letsels aan het mondslijmvlies. En ze komen vaak pas heel laat bij de tandarts, waardoor het probleem al heel ernstig is wanneer er iets aan gedaan wordt. De nood aan curatieve mondzorg bij ouderen is heel hoog.”

Veel ouderen zijn voor hun dagelijkse zorg afhankelijk van anderen. “Zodra dat gebeurt, wordt er vaak minder goed gepoetst en wordt het moeilijker om naar de tandarts te gaan. Een andere belangrijke reden voor tandproblemen is dat ouderen door bepaalde medicatie vaak een droge mond krijgen, waardoor ze minder goed beschermd zijn tegen bijvoorbeeld gaatjes en andere mondinfecties. Amper 15 procent van de zorgafhankelijke ouderen heeft geen ontsteking in de mond”, zegt professor Duyck. 

Grote gevolgen

Een slechte mondgezondheid heeft een grote impact op de levenskwaliteit en de algemene gezondheid. Mensen met slechte tanden kunnen niet meer goed eten en ook sociaal heeft tandverlies een impact.

Maar er zijn ook gevolgen voor de algemene gezondheid. Professor Duyck: “Mensen met veel tandplak krijgen vaker longontstekingen, omdat ze heel de tijd bacteriën inademen. Daarnaast is er ook een bewezen verband tussen tandproblemen enerzijds en diabetes en hart- en vaatziekten anderzijds.” 

Mondzorglijn

Sensibilisering en preventie zijn cruciaal om de mondgezondheid van oudere mensen op te krikken. Zowel voor de ouderen zelf als voor de zorgverleners is het een belangrijke eerste stap dat ze het belang van een gezonde mond begrijpen. Daarnaast is het ook nodig om te weten hoe je de mond gezond kan houden. Dat gebeurt onder meer door opleidingen van zorgverleners.

Verder werken UZ Leuven/KU Leuven, UZ Gent/UGent en de  twee Vlaamse beroepsverenigingen voor tandartsen samen binnen het Vlaams Instituut Mondgezondheid, kortweg Gezonde Mond. “Gezonde Mond neemt initiatieven om de preventieve mondzorg voor kwetsbare groepen te verbeteren. Er werden al programma’s opgestart voor zorgafhankelijke ouderen – de Mondzorglijn – en mensen in kansarmoede – Ieders Mond Gezond. Er staat ook een programma voor mensen met een beperking op stapel”, zegt professor Duyck.

Het initiatief voor oudere patiënten, de Mondzorglijn, is een methode om op een gestructureerde manier een preventief mondzorgbeleid uit te rollen in zorgorganisaties. “Het is vaak moeilijk om te weten hoe je in een woonzorgcentrum of ziekenhuis aan zo’n beleid moet beginnen. Het is in de eerste plaats belangrijk om een draagvlak te creëren en te bekijken wat er haalbaar is. De concrete richtlijnen in het beleid zijn eigenlijk vrij eenvoudig: tanden en gebitsprothesen goed poetsen, de mond ontstekingsvrij houden en alert zijn voor mondproblemen, zodat op tijd naar de tandarts kan worden doorverwezen. Het is belangrijk dat mondzorg als integraal deel van algemene zorg wordt beschouwd en in het algemene zorgplan wordt geïntegreerd.”

Rol van de zorgverlener

Zodra iemand zorgafhankelijk wordt en niet meer goed zelf kan poetsen, is hulp nodig. Maar helaas wordt mondzorg vaak over het hoofd gezien, bijvoorbeeld door tijdsgebrek of omdat andere gezondheidsproblemen meer aandacht vragen. Vooral in de thuiszorg en in de woonzorgcentra is het belangrijk dat er voldoende aandacht is voor goede dagelijkse mondzorg.

Ook in het ziekenhuis kunnen zorgverleners er aandacht aan besteden. “Ze kunnen tandproblemen leren opmerken en doorverwijzen. Ze kunnen leren oppikken of patiënten nog in staat zijn om zelf hun tanden te verzorgen. Als het nodig is, kunnen ze het mondzorgritueel helpen bijsturen en ervoor zorgen dat het bij de overgang naar huis of het woonzorgcentrum wordt voortgezet met eventueel de nodige hulp.”

Ook de ouderen zelf moeten weten dat een gezonde mond mogelijk is. Professor Duyck: “Een onfrisse mond en tandverlies zijn geen onvermijdelijk gevolg van ouder worden. Ouderen mogen verwachten dat ze bij hun dagelijkse mondhygiëne hulp krijgen als dat nodig is en dat ze op tijd naar de tandarts kunnen. Want met een eenvoudige goede, dagelijkse mondhygiëne en regelmatig tandartsbezoek kunnen de meeste tand- en mondproblemen voorkomen worden.”