Diepe hersenstimulatie is doeltreffend bij dwangstoornis

Eind jaren ’90 pasten prof. dr. Bart Nuttin en zijn team als eersten ter wereld diepe hersenstimulatie toe bij vier patiënten met een dwangstoornis. In 2016 volgde een dubbelblinde, gecontroleerde klinische studie die de veiligheid en werkzaamheid aantoonde bij 24 Leuvense patiënten.

Collega’s opleiden

Recent publiceerde het team een nieuwe studie waarin 30 patiënten met diepe hersenstimulatie langdurig werden opgevolgd. In plaats van een klassiek klinisch onderzoek, kozen ze voor een ‘real-worldstudie’ zonder controlegroep en zonder strikte selectie van de testpersonen, waarbij meerdere Europese centra betrokken waren. 

Neurochirurgen van over heel Europa kwamen in Leuven langs om de techniek te leren of het team werd bij hen uitgenodigd om ze te tonen. Dat is een belangrijke meerwaarde van deze real-worldstudie, want een behandeling is pas echt succesvol als ze wereldwijd in de handen van meerdere neurochirurgen en psychiaters werkt.

Prof. dr. Bart Nuttin, neurochirurg in UZ Leuven: “Hersenstimulatie leidde bij de meeste patiënten tot een sterke vermindering van de symptomen. Uit de verschillende studies blijkt ook dat het positieve effect langdurig aanhoudt: patiënten waarbij de ingreep vanaf het begin goede resultaten had, bleken hun dwangstoornis dankzij hersenstimulatie 15 jaar later nog altijd onder controle te hebben.”

Link met depressie

De studie toont aan dat ook depressieve symptomen van patiënten met een dwangstoornis verbeterden na diepe hersenstimulatie. Er wordt nu verder onderzocht of de behandeling eveneens kan helpen bij depressie in het algemeen en bij andere psychiatrische aandoeningen.

Ondertussen werd het apparaatje voor hersenstimulatie al goedgekeurd voor gebruik bij dwangstoornis door het Amerikaanse geneesmiddelenagentschap, kreeg het een CE-markering van de Europese Unie en wordt het in België terugbetaald. Toch is professor Nuttin voorzichtig om het een standaardbehandeling te noemen. “Als neurochirurgen en psychiaters zijn we zelf het meest kritisch. We willen graag een tweede gecontroleerde klinische studie zien die de veiligheid en effectiviteit aantoont, voordat we het beschouwen als algemeen aanvaarde behandeling.”

Over dwangstoornis en diepe hersenstimulatie

Zo’n twee procent van de bevolking lijdt ooit in zijn leven (tijdelijk) aan een obsessief-compulsieve stoornis of dwangstoornis. Die psychiatrische aandoening gaat vaak gepaard met dwanggedachten, dwangmatige handelingen, angst en depressie. Onderliggend zijn er afwijkingen in de hersenactiviteit, zoals een verhoogde communicatie tussen bepaalde hersengebieden.

Meestal worden patiënten met een dwangstoornis geholpen met cognitieve gedragstherapie of medicatie, maar bij zo’n tien procent werken die behandelingen onvoldoende. Die patiënten kunnen in aanmerking komen voor de derde optie: een neurochirurgische ingreep. Vroeger werden daarbij letsels gemaakt in de hersenen om het aangetaste gebied uit te schakelen, maar bij die aanpak kunnen er onomkeerbare bijwerkingen ontstaan. 

Diepe hersenstimulatie biedt een veiliger alternatief. Daarbij worden er in de hersenen elektroden ingeplant die de activiteit van zenuwcellen beïnvloeden met elektrische stroom en zo de afwijkende hersenactiviteit kunnen corrigeren. Het voordeel is dat de stimulatie nauwkeurig kan worden gecontroleerd en bijgesteld en dat de bijwerkingen in het algemeen mild en behandelbaar zijn. Diepe hersenstimulatie werd al succesvol toegepast bij meer dan 100.000 mensen met motorische aandoeningen zoals parkinson en is ook effectief tegen chronische pijn.