Op dinsdag 26 november 2019 verdedigt dr. Pepe Ekulu Mfutu zijn doctoraatsonderzoek naar het APOL1-gen en de samenhang met nierfalen bij Congolese kinderen. Zijn vierjarige studie gaf aanleiding tot de oprichting van een nieuw kinderdialysecentrum in de Clinique Universitaire in de hoofdstad Kinshasa, waarvoor ook een delegatie van het niercentrum in UZ Leuven onder leiding van prof. dr. Elena Levtchenko naar Congo trok om de plaatselijke zorgverleners op te leiden in acute peritoneale dialyse. Die nierfunctievervangende therapie kan acuut nierfalen, waarvoor Afrikaanse kinderen erg vatbaar zijn, snel behandelen. Zo werden er al meer dan veertig kinderlevens gered.
Onderzoek naar APOL1-gen
Dr. Ekulu’s onderzoek focust op de varianten van het APOL1-gen, die enkel voorkomen bij de Afrikaanse bevolking. De varianten in het gen beschermen tegen trypanosomen, die een tropische ziekte veroorzaken. Personen die deze varianten op twee chromosomen dragen, zijn behalve beschermd tegen trypanosomen, ook vatbaarder voor nieraandoeningen. Er gebeurde al onderzoek naar Afrikaanse dragers van die genvarianten, maar amper bij populaties in Afrika zelf. Daarom trok dr. Pepe Ekulu voor zijn doctoraatsonderzoek naar zijn geboorteland Congo, waar hij meer dan 800 kinderen onderzocht.
Eén van de resultaten van Ekulu’s onderzoek was dat kinderen die geïnfecteerd zijn met het hiv-virus, zonder ziek te zijn, al erg jong symptomen vertonen van beginnend nierfalen. In de toekomst is het dus belangrijk om meer in te zetten op preventie en de detectie van nierfalen in een vroeg stadium bij die groep van extra kwetsbare patiënten. Een ander doel was om Congolese kinderen met acuut nierfalen te kunnen behandelen, want tot dan toe maakten deze jonge patiënten geen schijn van kans. In het universitaire ziekenhuis van Kinshasa stierven per week één tot twee kinderen aan acuut nierfalen, vaak het gevolg van malaria en diarree, omdat er geen behandeling voorhanden was.
Nieuw kinderdialysecentrum in Kinshasa
De Congolese artsen en verpleegkundigen uit Ekulu’s team kregen de kans om een cursus nierdialyse te volgen. Daarvoor trokken in 2018 ook enkele verpleegkundigen van het niercentrum in UZ Leuven onder leiding van prof. dr. Elena Levtchenko naar Kinshasa. Behalve hun kennis te delen met de lokale zorgverleners, hebben ze er ook meegewerkt aan de infrastructuur van een nieuw kinderdialysecentrum. Omdat de middelen in het ontwikkelingsland erg beperkt waren, organiseerden de collega’s van het Leuvense niercentrum dit voorjaar nog een benefiet waarmee ze een mooi bedrag van 4.672,71 euro inzamelden.
De resultaten van de peritoneale dialyse bij jonge patiënten die tijdens het onderzoek binnenkwamen met acuut nierfalen waren positief, en meer dan veertig kinderlevens werden op die manier al gered. Ondertussen is het kinderdialysecentrum in Kinshasa geëvolueerd van een onderzoeksproject naar een definitieve afdeling in het ziekenhuis, waar zes kinderen tegelijk kunnen behandeld worden. Dat maakt een cruciaal verschil, want kinderen met acuut nierfalen die voordien niet konden geholpen worden, hebben door de peritoneale dialyse nu een grote kans op overleven. Daar stopt dr. Ekulu’s missie echter niet, want na zijn doctoraatsverdediging keert hij terug om het project uit te breiden naar de andere Congolese ziekenhuizen.